Bij ongeveer 5% van de bevolking komt hypersomnie voor. Grote kans dat jij dus niet eerder van deze aandoening hebt gehoord. Bij hypersomnie of hypersomnia word je overdag slaperig. Dit kan zelfs gebeuren na lange periodes van slaap. Mensen die deze aandoening hebben, kunnen echt op elk moment en in elke situatie (bijna) in slaap vallen. Zelfs tijdens het rijden of op het werk. Gelukkig zijn zij nog net in staat om dit te voorkomen.
Een eerste symptoom is een hele lange nacht slapen en dan overdag toch nog last hebben van overmatige slaperigheid. Zelfs overdag willen zij dan graag nog lange dutjes doen. De klachten duren langer dan een maand en hebben een grote impact op het dagelijks leven. Mensen die langdurig last hebben van deze aandoening krijgen problemen met hun geheugen, werk of studie, sociale contacten en het hebben van weinig energie.
Soorten hypersomnie
Hypersomnie kan primair of secundair zijn, waarbij de eerste vorm zeldzamer is. Deze treft minder dan 1% van de bevolking. Primaire hypersomnie treedt op zonder dat er andere medische aandoeningen aanwezig zijn. Er is maar één symptoom en dat is overmatige vermoeidheid. Secundaire hypersomnie daarentegen is te wijten aan andere medische aandoeningen. Deze vorm komt vaker voor. Overmatige slaperigheid kan hier een gevolg zijn van andere aandoeningen. Hierbij een lijst van deze aandoeningen:
- Depressie
- Epilepsie
- Multiple Sclerose (MS)
- Obesitas
- Syndroom van bovenste luchtwegen
- Rusteloze benen
- Slaapgebrek
- Verkeerd gebruik van medicijnen
- Slaapapneu
- Nierfalen
- Chronisch vermoeidheidssyndroom
- Ziekte van Parkinson
Deze aandoeningen of ziekten zorgen voor een slechte nachtrust en daardoor voelt iemand zich overdag heel moe. Sommige mensen kunnen ook genetisch vatbaar zijn voor secundaire hypersomnie. Het moet overigens niet verward worden met narcolepsie. Deze neurologische aandoening veroorzaakt gedurende de dag plotselinge (niet te voorkomen) slaapaanvallen. Bij hypersomnie kunnen mensen zelf wakker blijven, maar voelen zich wel heel vermoeid.
Een arts kan verschillende testen doen om hypersomnie te diagnosticeren. Daar zal dan ook uit blijken of het om primaire (afkomstig uit de hersenen) of secundaire (afkomstig van een andere ziekte) hypersomnie gaat.
Waar wordt hypersomnie door veroorzaakt?
Er is een vermoeden dat primaire hypersomnie wordt veroorzaakt door problemen in de hersensystemen die de slaap- en waakfuncties regelen. De secundaire variant is het gevolg van aandoeningen die onvoldoende slaap of vermoeidheid veroorzaken. De meest voorkomende oorzaak is slaapapneu, waar ongeveer 4% van de bevolking last van heeft. Bij slaapapneu treden er ’s nachts ademhalingsproblemen op. Hierdoor word je meerdere keren per nacht wakker. Logisch dat dit overdag een vermoeid gevoel geeft. Er zijn ook medicijnen die hypersomnie kunnen veroorzaken. Verder kan frequent gebruik van drugs of alcohol overdag voor slaperigheid zorgen, maar ook een lage schildklierfunctie en hoofdletsel kan hypersomnie veroorzaken. Soms wordt er geen oorzaak gevonden. In dat geval spreekt men van ‘idiopatische’ hypersomnie.
Idiopatische hypersomnie
De symptomen van deze neurologische slaapstoornis beginnen vaak tussen de adolescentie en jonge volwassenheid. De symptomen ontwikkelen zich in de loop van weken tot maanden. Voor mensen met idiopatische hypersomnie is het moeilijk om overdag wakker en alert te blijven. De oorzaak van deze aandoening is niet bekend. Soms komt het in bepaalde families voor. Er is een duidelijke lijst met veel voorkomende symptomen:
- Chronische buitensporige slaperigheid overdag
- Langer dan 9 uur slapen, maar toch niet uitgerust opstaan
- Dutjes overdag helpen niet tegen de vermoeidheid
- Slaapdronkenschap: na de nachtelijke slaap of dutjes overdag is het moeilijk om wakker te worden en voel je de wens om meteen weer te gaan slapen
- Brain fog: overdag problemen hebben met geheugen, aandacht en concentratie
- Hoofdpijn
- Ziekte van Raynaud
- Overmatig zweten
- Zwak gevoel
- Bloeddrukdaling na het opstaan
- Slaapverlamming
- Slaapgerelateerde hallucinaties
Dit zijn symptomen die je zou kunnen hebben. Vaak verschilt dit van persoon tot persoon. Als je last hebt van idiopatische hypersomnie is het aan te raden om activiteiten die gevaarlijk zijn te vermijden. Ook autorijden of het bedienen van gevaarlijke machines is niet aan te bevelen. Uiteraard geldt dit niet als de aandoening met medicijnen goed onder controle gehouden kan worden.
Wanneer loop ik een risico op hypersomnie?
Je bent waarschijnlijk op deze site terecht gekomen omdat je problemen hebt met slapen. Logisch dat je allerlei informatie vergaart. Misschien heb je een vermoeden van hypersomnie en ben je benieuwd of je risico loopt. Over het algemeen lopen mensen met aandoeningen die hen overdag moe maken het grootste risico op hypersomnie. Van de aandoeningen die al genoemd zijn, vallen onderstaande (en een aantal nog niet genoemde aandoeningen) tot de hoogste risicogroep:
- Slaapapneu
- Nieraandoeningen
- Hartaandoeningen
- Hersenaandoeningen
- Atypische depressie
- Lage schildklierfunctie
Volgens de American Sleep Association (1) hebben mannen vaker last van hypersomnie dan vrouwen. Als je regelmatig rookt of drinkt loop je ook het risico om hypersomnie te ontwikkelen.
Symptomen hypersomnie
Het belangrijkste symptoom is constante vermoeidheid. Iemand met hypersomnie wil de hele dag wel dutjes doen, maar helaas blijft de sufheid bestaan. Na lange periodes van slaap hebben zij ook vaak moeite om wakker te worden. Andere symptomen van deze vervelende aandoening zijn:
- Weinig energie
- Langzaam denken of praten
- Moeite met onthouden
- Rusteloosheid
- Verlies van eetlust
- Prikkelbaar
- Angst
Hoe wordt hypersomnie gediagnosticeerd?
Zoals je eerder hebt kunnen lezen, kan een arts middels verschillende testen onderzoeken of je hypersomnie hebt en of dat de primaire of secundaire variant is. Hij zal vragen naar jouw symptomen en medische geschiedenis.
Hypersomnie test
De volgende testen worden vaak gebruikt:
Slaapdagboek
Hierbij word je gevraagd om de hele nacht je slaap- en wektijden bij te houden. Hierdoor kan een arts inzicht krijgen in je slaappatroon.
Epworth Sleepiness Scale (ESS)
Met deze test ga je zelf jouw slaperigheid beoordelen. Zo kan de ernst van de aandoening bepaald worden. Je krijgt bij deze test acht situaties waarbij je bij iedere situatie een getal moet geven dat het best past bij jouw toestand in die situatie. Deze situaties zijn:
1 Tijdens zitten en lezen
2 Tijdens televisie kijken
3 Zitten in een openbare instelling (zoals theater)
4 Langer dan 1 uur zittend als passagier in een auto
5 Tijdens rust in de namiddag
6 Zitten en praten met iemand
7 Na de lunch
8 In de auto in een stilstaande file
Er zijn 4 scores die je kunt gebruiken:
0 = ik word niet doezelig / slaperig
1 = lichte kans dat ik doezelig / slaperig word
2 = Matige kans dat ik doezelig / slaperig word
3 = Hoge kans dat ik doezelig / slaperig word
Multiple Sleep Latency Test
Tijdens deze test meten artsen hoe lang het duurt voordat je in slaap valt en of er een Remslaap optreedt. Middels hersengolven meten zij de elektrische activiteit van de hersenen. Soms komen ze er via zo’n test achter dat er sprake is van narcolepsie. Als er twee keer of vaker een Remslaap wordt gemeten, kan dit namelijk duiden op deze heel vervelende aandoening.
Polysomnografie
Dit is een slaaponderzoek en wordt meestal uitgevoerd in een slaapcentrum. Tijdens je overnachting zal een machine je hersenactiviteit, hartslag, oogbewegingen, zuurstofniveaus en ademhalingsfunctie bewaken.
Is er een behandeling voor hypersomnie?
Er zijn verschillende behandelingen mogelijk. Welke geschikt is, hangt af van de oorzaak van je hypersomnie. Van medicijnen die zijn bedoeld voor mensen met narcolepsie, zijn er ook veel die hypersomnie kunnen behandelen. Deze medicijnen omvatten amfetamine, methylfenidaat en modafinil. Het zijn stimulerende middelen die je helpen om je meer wakker te voelen.
Naast het gebruik van medicijnen zijn veranderingen in levensstijl ook een cruciaal onderdeel van het behandelingsproces. Het is belangrijk om een regelmatig slaapschema te volgen en bepaalde activiteiten voor het slapengaan te vermijden. Dit kan zeker de symptomen van hypersomnie verbeteren. Bijna iedereen die last heeft van hypersomnie krijgt het advies om geen alcohol of drugs te gebruiken. Daarnaast wordt er vaak een dieet geadviseerd met veel voedingsstoffen die het energieniveau op natuurlijke wijze handhaaft.
Wat zijn de vooruitzichten op lange termijn?
Mocht blijken dat je hypersomnie hebt, wanhoop dan niet. Er zijn mensen die met de juiste levensstijlveranderingen hun symptomen zeker kunnen verbeteren. Daarnaast zijn er uiteraard nog medicijnen die ervoor kunnen zorgen dat je minder last hebt van hypersomnie. Helaas zijn er ook mensen die nooit volledige verlichting ervaren. Gelukkig is het geen levensbedreigende aandoening, maar het kan natuurlijk de kwaliteit van je leven enorm beïnvloeden.
Tot slot …
Helaas is er geen manier om sommige vormen van hypersomnie te voorkomen. Je kunt natuurlijk altijd het risico proberen te verminderen. Drink geen alcohol en zorg voor een rustige slaapomgeving. Probeer ook medicijnen te vermijden die slaperigheid veroorzaken en werk niet ’s avonds laat. In onze drukke en jachtige maatschappij komt dit helaas veel te vaak voor. Veel mensen nemen hun werk mee naar huis om in de avonduren nog wat achterstallig werk uit te voeren. Wees er van bewust dat dit absoluut niet goed is voor een gezond slaappatroon. Juist na een drukke werkdag is het heel belangrijk om in de avonduren langzaam af te bouwen naar de nacht. Slaapmeditatie kan jou hierbij helpen.
Het e-book “20 tips om snel in slaap te vallen” kun je hier GRATIS downloaden! >>>
Bronnen:
ASA American Sleep Association
Healthline
NIH National Center for Advancing Translational Sciences
1 https://www.sleepassociation.org/sleep-disorders/more-sleep-disorders/hypersomnia/
2 https://www.healthline.com/health/hypersomnia
3 https://rarediseases.info.nih.gov/diseases/8737/idiopathic-hypersomnia