Mag je een slaapwandelaar wakker maken?

Slaapwandelen … het is en blijft een bijzonder fenomeen. Heb jij ook een kind of partner die slaapwandelt? Dan vraag je je waarschijnlijk geregeld af: mag je een slaapwandelaar wakker maken? Geen gekke vraag; de meningen zijn hier namelijk nogal verschillend over. In dit artikel kom jij precies aan de weet wat je moet doen als jouw kind of partner weer eens slaapwandelend door het huis gaat.

Om op de vraag ‘mag je een slaapwandelaar wakker maken?’ antwoord te geven, is het goed om eerst te weten wat er gebeurt als iemand slaapwandelt. Verder vind je het misschien interessant om te lezen wat slaapwandelen precies is, waarom sommige mensen slaapwandelen, of er behandelingen zijn voor slaapwandelen, hoe je ongevallen kunt voorkomen en wanneer het nodig is om naar de huisarts te gaan. Lees dan vooral verder. Je ontdekt het allemaal in dit artikel.

Tip van Mireille (Slaapcoach):
Wil je voorkomen dat jouw slaapwandelende kind zich bezeerd? Dit heb je nodig >>

Veiligheid in huis

Wat is slaapwandelen?

Slaapwandelen (waarvan de medische term somnambulisme is) is wanneer iemand wandelt of complexe activiteiten uitvoert terwijl hij of zij niet volledig wakker is. Meestal treedt dit op tijdens een periode van diepe slaap. Dit piekt in het begin van de nacht, dus de kans dat jouw kind of partner door het huis begint te schuifelen is het grootst in de eerste uren na het inslapen.

Symptomen van slaapwandelen zijn heel divers. Enkele voorbeelden zijn:

• Rechtop in bed zitten
• Aankleden
• Onduidelijk praten
• Schoonmaken

Tijdens deze activiteiten zijn de ogen van de slaapwandelaar meestal open, maar wel met een wazige blik. Mensen denken dan ook vaak dat hun kind of partner wakker is. Maar als je de volgende dag over het voorval vertelt, herinnert de slaapwandelaar zich meestal helemaal niks.

Er zijn een aantal activiteiten die absoluut gevaar kunnen opleveren voor de slaapwandelaar. Hierbij kun je denken aan:

• Autorijden
• Fietsen
• Uit het raam klimmen
• Gewelddadig gedrag vertonen

Meestal duurt het slaapwandelen zo’n tien minuten. Daarna slaapt hij of zij gewoon weer verder (soms dus op een vreemde plek). Het slaapwandelen kan zelfs een aantal keer per nacht optreden. Vaak denk je dat jouw kind of partner aan het dromen is. Dit is niet zo omdat slaapwandelen ontstaat tijdens de diepe non-REM fase van de slaap. Tijdens deze slaapfase is het lichaam nog actief, maar slapen de hersenen al.  Dromen ontstaan juist tijdens de REM fase. In deze fase zijn je hersenen actief, maar is je lichaam ‘verlamd.’ Je bent dan dus juist niet in staat om te gaan wandelen.

Slaapwandelen kan op elke leeftijd beginnen, maar komt vaker voor bij kinderen. Aangenomen wordt dat 1 op de 5 kinderen minstens één keer slaapwandelt. Tegen de tijd dat een kind de puberteit bereikt, stopt meestal het slaapwandelen. Soms kan het echter blijven bestaan en dus komt slaapwandelen ook bij volwassenen voor.

Als jouw kind of partner slaapwandelt, weet je hoe onwerkelijk het kan zijn. Het is dan ook lastig in te schatten wat je moet doen. Mag je een slaapwandelaar wakker maken of is dat gevaarlijk? Deze vraag is ontstaan doordat er vroeger verhalen rondgingen dat het wakker maken van een slaapwandelaar een hartaanval, coma of zelfs hersenschade zou kunnen veroorzaken. Gelukkig is dit hoogst onwaarschijnlijk, maar er kleven toch zeker wat risico’s aan het wakker maken van een slaapwandelaar en aan het slaapwandelen zelf.

Waarom slaapwandelen sommige mensen?

De exacte oorzaak van slaapwandelen is onbekend. Het lijkt er echter op dat het in bepaalde gezinnen voorkomt. Je zult eerder slaapwandelen als andere leden van het gezin dat ook doen. Er zijn een aantal zaken die slaapwandelen kunnen uitlokken of verergeren. Dit zijn:

• Onvoldoende slaap krijgen
• Wakker schrikken door een plotseling geluid of aanraking. Hierdoor ontwaak je abrupt uit een diepe slaap
• Stress en angst
• Bepaalde medicatie, zoals sommige kalmerende middelen
• Infectie met koorts (vooral bij kinderen)
• Het nemen van recreatieve drugs
• Plotseling wakker worden uit een diepe slaap omdat je plassen moet

Andere slaapstoornissen die ervoor kunnen zorgen dat je ’s nachts vaak plotseling wakker wordt, zoals obstructieve slaapapneu en het rusteloze benen syndroom, kunnen ook slaapwandelen veroorzaken.

Het nemen van maatregelen om sommige van deze triggers te voorkomen (zoals ervoor zorgen dat je voldoende slaapt en werken aan strategieën om met stress om te gaan en deze te verminderen) helpt vaak.

Wat gebeurt er als iemand slaapwandelt?

Er kunnen verschillende situaties ontstaan tijdens het slaapwandelen. Soms blijft je kind of partner gewoon rechtop zitten in bed en kijkt hij of zij wat rond. Ze lijken in deze toestand wat verward. In andere gevallen kan een slaapwandelaar echt het bed uitgaan. Ze gaan wat rondlopen, openen kasten, kleden zich aan of gaan eten. Vaak lijken ze een soort van opgewonden. In extreme gevallen gaat een slaapwandelaar naar buiten en bijvoorbeeld autorijden.

Als jouw kind of partner slaapwandelt zijn de ogen meestal open. Het lijkt alsof ze dwars door je heen kijken, maar ze herkennen jou niet. Meestal bewegen ze vaak rond bekende voorwerpen. Mensen die zich afvragen ‘mag je een slaapwandelaar wakker maken?’ nemen meestal geen risico en beginnen dus alleen wat rustig tegen ze te praten. De slaapwandelaar zal echter maar gedeeltelijk reageren of dingen zeggen die niet kloppen.

Mag je een slaapwandelaar wakker maken; ja of nee?

En dan nu het antwoord op de prangende vraag of je een slaapwandelaar wakker mag maken. Als je kind of partner slaapwandelt, zit hij of zij in principe tussen een staat van waakzaamheid en diepe slaap. Hun hersenen zijn vaak actief genoeg om beweging op gang te brengen, maar niet actief genoeg om wakker te worden. Het is daarom mogelijk dat je door de slaapwandelaar krachtig wakker te maken (bijvoorbeeld door hem of haar fysiek te schudden) hem zou verrassen. Dit veroorzaakt stress in de vorm van een hoge hartslag en bloeddruk.

Omdat jouw kind of partner in een fase van diepe slaap zit tijdens het slaapwandelen kan hij schrikken als je hem wakker maakt. Hierdoor ontstaat een ‘vecht of vlucht’ reactie die ervoor zorgt dat hij uithaalt naar jou. In sommige gevallen kan de slaapwandelaar zelfs proberen jou aan te vallen. Dus mag je een slaapwandelaar wakker maken? Ja, het mag. Maar het wordt dus niet aanbevolen. Echter is helemaal niks doen ook geen optie.

Een slaapwandelaar kan zich namelijk in gevaar brengen. Ze kunnen naar buiten lopen, van de trap vallen of misschien een glas breken als ze proberen water te pakken. Probeer daarom je slaapwandelende kind of partner voorzichtig terug naar bed te leiden. Stel ze daarbij vooral gerust. Als je ze niet wakker hebt gemaakt tijdens het slaapwandelen is de kans groot dat ze in hun bed vaak weer gaan slapen. Als je merkt dat ze uit hun slaapwandelsessie zijn, kan het helpen om ze zachtjes wakker te maken voordat ze weer helemaal in slaap vallen. Dit voorkomt dat er opnieuw een slaapwandelsessie plaats gaat vinden in dezelfde diepe slaapcyclus.

Dus: mag je een slaapwandelaar wakker maken? Ja, dat mag gerust. Maar doe het dan als ze weer veilig in hun bed liggen, rustig zijn en als het ware opnieuw in slaap vallen na hun slaapwandelsessie. Stoor ze dus nooit onderweg tijdens het slaapwandelen. Niet tegen ze schreeuwen, ze niet laten schrikken en probeer ze vooral niet fysiek in bedwang te houden.

Mocht je jouw kind of partner tijdens het slaapwandelen in een gevaarlijke situatie aantreffen; maak dan vanaf een veilige afstand een hard, plotseling geluid. In deze situatie is er geen ruimte om de slaapwandelaar rustig en voorzichtig naar zijn bed te leiden, maar moet er wel ingegrepen worden om ongelukken te voorkomen. Als je op afstand blijft, voorkom je dat de slaapwandelaar je aanvalt. Hij of zij is namelijk extreem gedesoriënteerd en kan zich mogelijk aangevallen voelen.

Wanneer met slaapwandelen naar de huisarts?

Als jouw kind of partner af en toe eens slaapwandelt is dat geen enkel probleem. Je weet nu het antwoord op de vraag: mag je een slaapwandelaar wakker maken? Handel dan ook op een manier die het best bij de situatie past. Dus niet wakker maken en rustig naar bed leiden óf in gevaarlijke situaties een hard, plotseling geluid maken.

Slaapwandelen is zelden een teken van iets ernstigs en kan na verloop van tijd zelfs beter worden, vooral bij kinderen. Je kunt echter de huisarts bezoeken als het slaapwandelen vaak voorkomt, als je je zorgen maakt dat je kind of partner risico loopt zichzelf of andere te verwonden of als het slaapwandelen doorgaat of begint tijdens het volwassen leven.

Je huisarts kan eventueel voor een verwijzing zorgen. Een specialist  kan de slaapgeschiedenis van de slaapwandelaar bespreken. Indien nodig kunnen er slaaponderzoeken worden uitgevoerd om andere aandoeningen uit te sluiten die het slaapwandelen kunnen veroorzaken. Hierbij kun je denken aan obstructieve slaapapneu of het rusteloze benen syndroom.

Is er een behandeling voor slaapwandelen?

Er bestaat geen specifieke behandeling voor slaapwandelen, maar het helpt over het algemeen om te proberen voldoende te slapen en een regelmatige en ontspannende routine te hebben voor het slapengaan.

Het volgende advies kan nuttig zijn:

• Probeer altijd op dezelfde tijd naar bed te gaan en op dezelfde tijd op te staan.
• Als je kind de meeste nachten op hetzelfde tijdstip gaat slaapwandelen, probeer hem of haar dan eens 15 tot 30 minuten voor dit tijdstip zachtjes wakker te maken. Dit kan het slaapwandelen stoppen doordat je zijn of haar normale slaapcyclus verandert.
• Zorg voor een donkere en stille slaapkamer.
• Probeer manieren te vinden om te ontspannen voor het slapengaan. Bijvoorbeeld: lezen, ademhalingsoefeningen, slaapmeditatie of een warm bad.
• Drink niet teveel voor het slapengaan. Vooral geen cafeïne. Ga vlak voor het slapen nog een keer naar het toilet.

Meestal wordt er geen medicatie gebruikt om slaapwandelen te behandelen. Soms worden medicijnen zoals benzodiazepines of antidepressiva gebruikt als je vaak slaapwandelt of als je het risico loopt dat je jezelf of een ander verwondt. Deze medicijnen kunnen je helpen slapen of kunnen de frequentie van het slaapwandelen verminderen.

Ongelukken voorkomen

Je hebt gelezen dat op de vraag: mag je een slaapwandelaar wakker maken, nee het beste antwoord is. Er kunnen nogal vervelende gevolgen ontstaan. Toch wil je niet dat jouw kind of partner iets ongelukkigs overkomt. Het is daarom belangrijk dat je je huis eens bekijkt en in kaart brengt waar iemand tijdens het slaapwandelen zou kunnen eindigen om te gaan slapen. Houd die vrij van breekbare of potentieel schadelijke voorwerpen. Verwijder ook alle voorwerpen waar ze over kunnen struikelen. Houd ramen en deuren op slot.

Als je een kind hebt die slaapwandelt, laat deze dan nooit in het bovenste bed van een stapelbed slapen. Kies ook niet voor een hoogslaper. Op de overloop zou je bij de trap een traphekje kunnen plaatsen. Zo voorkom je een val van de trap. Tevens is het belangrijk dat je de oppas, familieleden of vrienden die ’s nachts eens op je kind moeten passen, op de hoogte stelt van het slaapwandelen van je kind. Vertel ze ook wat ze moeten doen als dat gebeurt.

Tot slot …

Veel mensen die met een slaapwandelaar te maken hebben (dat kan een kind of bijvoorbeeld partner zijn) vragen zich vaak af: mag je een slaapwandelaar wakker maken? Deze vraag kun je eigenlijk niet met alleen een ja of een nee beantwoorden. De voorkeur gaat uit naar een nee. Dit is omdat je de slaapwandelaar behoorlijk kan laten schrikken en deze in een ‘vecht of vlucht’ reactie terecht komt. Hij of zij kan jou aanvallen, maar kan ook op de vlucht slaan met alle mogelijke gevaren van dien. Het is beter om de slaapwandelaar op een rustige manier terug naar bed te leiden.

Een ja als antwoord op de vraag: mag je een slaapwandelaar wakker maken? is eigenlijk alleen in een situatie waarin er direct gevaar dreigt voor de slaapwandelaar. Je wilt hem of haar daar natuurlijk voor behoeden en dus is het verstandig om dan een hard, plotseling geluid te maken. Zorg altijd dat je op afstand bent zodat de slaapwandelaar uit schrik niet meteen naar jou uithaalt.

Heb jij ervaring met een slaapwandelaar? Of misschien ben je er zelf één? Ik vind het leuk als je een reactie achterlaat onderaan deze pagina.

Bronnen:
NHS
Sleep.org

https://www.nhs.uk/conditions/sleepwalking/
https://www.sleep.org/debunking-sleep-myths-wake-sleepwalker/