We kunnen er niet omheen. Ieder jaar hebben we twee keer te maken met een verschuiving van de tijd. In het voorjaar schakelen we om naar de zomertijd en in het najaar naar de wintertijd. Mensen met slaapproblemen roepen rondom die periode dan ook vaak verschrikt: Help, wanneer wordt de klok verzet? Zij zijn niet blij met deze verandering omdat het hun slaap beïnvloedt. Logisch dat deze mensen liever zien dat de zomer- en wintertijd wordt afgeschaft. Maar zo lang dat niet aan de orde is, zullen we het ermee moeten doen. Het beste is dus om hier zo goed mogelijk mee om te gaan.
Op de vraag ‘Wanneer wordt de klok verzet?’ kan ik je geen precieze datum geven. Dat komt omdat dit niet ieder jaar hetzelfde is. Wat wel een vast gegeven is, is dat de klok ieder voorjaar op de laatste zondag van maart wordt verzet en ieder najaar op de laatste zondag van oktober. In dit artikel lees je er meer over en lees je tips om dit tijdsverschil zo goed mogelijk door te komen.
Waarom zomer- en wintertijd?
We praten altijd over deze twee termen. Maar eigenlijk klopt dat niet helemaal. In principe is de wintertijd de normale tijd. Gedurende de zomer tellen we dan bij die tijd een uurtje op. De klok wordt vooruit gezet om optimaal van het daglicht te kunnen genieten. Hierdoor kunnen we ook lekker lang buiten zitten. Iets waar ieder mens van opknapt. Economisch gezien is het ook beter; door het gebruik van daglicht gebruik je minder energie.
Tijdens de zomertijd wordt het ’s ochtends vroeg licht en dus staan we een uurtje eerder op dan in de wintertijd. Niet alle landen verzetten overigens de klok. Er zijn heel veel landen waar nooit een verschil tussen zomer- en wintertijd is geweest en ook steeds meer landen die het afgeschaft hebben. Nederland verzet, samen met circa 70 andere landen, nog altijd twee keer per jaar de klok.
Is de zomer- of wintertijd beter voor onze slaap?
Misschien vraag jij je af welke tijd beter is voor je slaap. De zomertijd óf de wintertijd? Chronobioloog Marijke Gordijn (Rijksuniversiteit Groningen) heeft nog een ander voorstel: namelijk het volgen van de Engelse tijd. Dit is officieel de West-Europese tijd. Deze tijd is het beste voor onze biologische klok. Wil je hier meer over weten? Bekijk dan onderstaande video.
Wanneer zomertijd?
Zoals je hebt kunnen lezen start de zomertijd ieder voorjaar op de laatste zondag van maart. Dit is natuurlijk goed nieuws. De lente kom eraan! Maar helaas brengt het verzetten van de klok ook je circadiaanse ritme in de war. Dit is je biologische ritme waarvan de cyclus ongeveer één dag duurt. Dit ritme regelt je slaap- waakritme, maar ook bijvoorbeeld je hartritme, lichaamstemperatuur en hormoonafgifte. Deze biologische klok werkt op signalen van licht en donker.
Een uur slaap verliezen kan wel degelijk invloed hebben op je lichaam. De verandering in zomertijd kan een negatieve invloed hebben op je slaapduur en op je slaapkwaliteit (1).Het kost even tijd om je aan te passen; vaak rond de vijf tot zeven dagen. Daarom is het goed om te weten hoe je het beste met die verandering om kunt gaan. Door een slaapverstoring kan immers jouw productiviteit, alertheid en humeur verminderen. Tevens heb je een verhoogd risico op slaperigheid doordat je een week lang te weinig slaap krijgt. Extra vervelend als je al last hebt van een slaapprobleem.
Hoe kan ik het verloren uur inhalen?
Wij mensen zijn gewoontedieren. Overgangen naar nieuwe schema’s kosten altijd tijd. Zelfs een verandering van een uur kan een verschil maken. Er is helaas niet een manier om je ‘slaapschuld’ goed te maken. Maar gelukkig zijn er wel manieren om de overgang makkelijker te maken.
Tip 1: Pas je slaaptijd aan
Tip 2: Zorg voor blootstelling aan fel licht
Om je lichaam te helpen zich aan te passen, kun je het beste vroeg beginnen. Dat betekent dat je ongeveer twee tot drie dagen vóór het verzetten van de klok je bedtijd met 15 tot 20 minuten verschuift. Als je dit een paar dagen van tevoren kunt doen dan is de nacht dat je de verandering moet doorvoeren geen probleem. Zorg voor en na de tijdsverandering voor minimaal 8 uur slaap (voor volwassenen) of 9 uur slaap (voor kinderen en pubers). Wees na het verzetten van de klok altijd extra voorzichtig met het uitvoeren van activiteiten die maximale alertheid vereisen. Wees je ervan bewust hoe wakker je je voelt gedurende ten minste zeven dagen na de tijdsverandering.
De tweede tip is blootstelling aan fel licht. Doe dit meteen wanneer je ’s ochtends wakker wordt. Dit kan helpen je circadiaanse ritme opnieuw te trainen. Lukt het je niet om naar buiten te gaan, maak dan gebruik van een daglichtlamp.
De zomertijd klinkt het meest aantrekkelijk maar is de meest moeilijke verandering voor ons lichaam. De meeste mensen hebben meer moeite met deze aanpassing dan met de wintertijd. Vooral diegenen die het moeilijk vinden om ’s ochtends wakker te worden. Met het ingaan van de zomertijd wordt er immers van je verlangd dat je een uur eerder wakker wordt, terwijl je lichaamsschema gewend was om een uur later wakker te worden. Er zijn zelfs mensen die hier chronische effecten van ondervinden welke blijven bestaan zolang ze in de zomertijd zijn.
Wanneer wintertijd?
De wintertijd gaat in op de laatste zondag van oktober. Officieel eindigt de zomertijd dan om 02.00 uur, maar veel mensen zetten bij het naar bed gaan de klok alvast een uur terug. Het klinkt aantrekkelijk en misschien kijk jij er ook wel naar uit: een extra uur slapen. Maar die hoeveelheid rust hangt ook weer af van je slaapgewoonten. Want ook als is deze omschakeling iets minder heftig dan die van de zomertijd, ook door de klok een uur terug te zetten kan jouw lichaam in de war raken.
Als jij iemand bent die pas wakker wordt als je wekker gaat, dan krijg je misschien wat extra rust. Maar dat is alleen als je op je normale tijd naar bed gaat. Zo’n extra uur kan dus heel voordelig zijn, maar helaas … de meeste mensen profiteren niet van dit extraatje. Ze grijpen het aan om nog even langer op te blijven. Bijvoorbeeld om te socialiseren of om andere dingen te doen. Slaap je al slecht? Probeer dan niet van deze verleiding gebruik te maken.
Als jij een ochtendmens bent die vaak zelf wakker wordt, dus zonder het alarm van je wekker, dan kun je minder dan een uur extra slaap krijgen. Dat komt omdat het vijf tot zeven dagen kan duren voordat je interne klok zich aan de verandering aanpast. Dit soort mensen zullen vaak wakker worden met de gedachte: Wauw! Ik heb nog een heel uur voordat ik naar het werk moet. Maar in feite verandert er natuurlijk niets. De zon komt nog steeds op en de aarde draait nog steeds op dezelfde manier om zijn as. Het enige dat is veranderd is de klok aan de muur.
Klok verzetten
We weten allemaal dat we die klok moeten verzetten. Toch zijn er altijd mensen die zich op dat moment afvragen: Hoe zat het ook alweer? Moet de klok nou een uur vooruit of een uur achteruit? Er zijn een aantal handige ezelsbruggetjes die je kunnen helpen. Hieronder zie je een overzicht:
Zomertijd
- In de zomer gaat het weer vooruit, dus ook de klok
- Tijd voor de korte broek, dus korter slapen.
- Tijd een uur verder? Eerder ochtend! Dus korter slapen
- Voorjaar is klok vooruit
Wintertijd
- In de winter gaat het weer achteruit, dus ook de klok
- Tijd voor de lange broek, dus langer slapen
- In de winter is het donker. Donker betekent slapen, dus uurtje extra
Tot slot …
Bij het verzetten van de klok kan het gebeuren dat je slaapritme wat van slag raakt. Meestal duurt het 5 tot 7 dagen voordat je gewend bent aan de nieuwe tijd. Voor mensen met slaapproblemen is dit natuurlijk extra vervelend. Toch moet je niet negatief aankijken tegen de zomer- en wintertijd. Het is er nu eenmaal, dus je zult er mee moeten dealen. Het verzetten van de klok kan ook als een kans gezien worden. Zeg tegen jezelf: “ Ik heb nu de kans op mijn slaapgewoonten te verbeteren, laat ik dat doen!” Om je te helpen volgen hieronder nog een aantal waardevolle tips:
Wat te doen in de week voordat de (zomer)tijd verzet wordt?
- Twee tot drie dagen vóór het verzetten van de klok (als het lukt liefst een week ervoor) 15 tot 20 minuten eerder naar bed. Op deze manier went jouw lichaam vast aan een ander slaapschema.
- Maak het in de avond op tijd donker. Op deze manier kan jouw lichaam het slaapbevorderende hormoon melatonine goed aanmaken. Schakel apparaten als televisie, mobiele telefoon of laptop dus op tijd uit. Het kunstlicht wat hier vanaf komt remt de aanmaak van melatonine.
- Doe ’s morgens direct je gordijnen open en zorg voor licht! Het liefst even naar buiten en anders kun je gebruik maken van een daglichtlamp.
- Pas je dagelijkse routine aan. Bijvoorbeeld door wat eerder te eten, eerder op te staan, etc.
Wat te doen in het weekend waarin de klok verzet wordt?
- De klok wordt altijd verzet van zaterdag op zondag. Ga op zaterdagavond op de normale tijd naar bed en zet voor het slapengaan de klok alvast een uur vooruit.
- Zorg ervoor dat je op zondagavond op tijd naar bed gaat en houdt dat een aantal dagen vol.
- Maak het ’s morgens meteen licht; hiermee stimuleer je jouw interne klok. Gordijnen meteen open dus!
Tijdens de wintertijd verdien je natuurlijk een uur extra. Dit is iets minder lastig voor jouw lichaam, maar toch kun je moeite hebben met het wennen aan het nieuwe ritme. In de avond ben je misschien een uur eerder moe en vaak ben je ’s morgens al op tijd wakker. Sta dan niet meteen op. Blijf gewoon even in bed liggen en probeer in ieder geval nog wat rust te pakken. Het is verstandig om de eerste weken wat eerder naar bed te gaan.
Kun je wel wat hulp gebruiken om snel in slaap te vallen?
Het e-book “20 tips om snel in slaap te vallen” kun je hier GRATIS downloaden! >>>
Bronnen
https:www.healthline.com/health-news/how-the-end-of-daylight-saving-time-can-affect-your-health